Het welzijn en de academische vooruitgang van studenten zijn onlosmakelijk verbonden met de verwachtingen die hun leraren koesteren. Dit fenomeen, bekend als het Pygmalion-effect, beschrijft hoe de overtuigingen van een docent over het potentieel van een leerling de prestaties van die leerling daadwerkelijk kunnen beïnvloeden. Zoals Yana Tymoshuk aangeeft, kunnen leraren onbewust de perceptie van een 'problematische' student versterken als hun eigen verwachtingen negatief zijn.
Dit psychologische principe werd in de jaren zestig onderzocht door Robert Rosenthal en Lenore Jacobson. In hun baanbrekende studie, 'Pygmalion in the Classroom', deelden ze willekeurig geselecteerde leerlingen in een basisschool in twee groepen in: een groep die als veelbelovend werd bestempeld en een groep die als minder gemotiveerd werd beschouwd. De resultaten toonden aan dat de groep die als veelbelovend werd gezien, significant betere academische resultaten behaalde aan het einde van het schooljaar. Dit fenomeen, waarbij positieve verwachtingen leiden tot verbeterde prestaties, is een krachtig voorbeeld van een zichzelf waarmakende voorspelling.
Volgens Tymoshuk, die in een interview voor het YouTube-project 'Educational Craft' sprak met Daria Oleinik, is de hersenen van een leraar geneigd energie te besparen. Als een leraar eenmaal besluit dat een student problematisch is, zal hij of zij onbewust handelen op een manier die deze overtuiging bevestigt. Dit kan zich uiten in subtiele verschillen in de manier waarop een leraar met verschillende studenten omgaat, zoals het stellen van minder uitdagende vragen, het geven van minder feedback of het bieden van minder ondersteuning. Deze interacties, hoe klein ook, kunnen een aanzienlijke impact hebben op het zelfbeeld en de motivatie van een student.
De invloed van deze verwachtingen is niet beperkt tot de directe academische prestaties; het kan ook invloed hebben op de sociaal-emotionele ontwikkeling van een student. Onderzoek suggereert dat leraren die hoge verwachtingen hebben, vaak een warmere en meer ondersteunende leeromgeving creëren. Dit 'klimaat' van positieve bekrachtiging, gecombineerd met meer input in de vorm van uitdagend materiaal en meer feedback (output), draagt bij aan een groter academisch succes. Het omgekeerde geldt ook: lage verwachtingen kunnen leiden tot een verminderde prestatie en een negatief zelfbeeld bij de student.
Historisch gezien is het Pygmalion-effect een onderwerp van studie sinds de klassieke experimenten van Rosenthal en Jacobson. Hoewel er discussie is over de methodologie en de replicatie van hun oorspronkelijke bevindingen, blijft het kernprincipe – dat verwachtingen gedrag kunnen beïnvloeden – breed geaccepteerd. Nieuwer onderzoek, zoals dat van TNTP, benadrukt dat leraren hun verwachtingen kunnen aanpassen en dat interventies gericht op het verhogen van deze verwachtingen kunnen leiden tot betere resultaten voor alle studenten, vooral voor groepen die historisch gezien benadeeld zijn. Het is cruciaal dat leraren zich bewust zijn van hun eigen vooroordelen en de impact die deze kunnen hebben op de leerervaring van hun studenten, en actief streven naar een omgeving waarin elke student zich gewaardeerd en capabel voelt.