W świecie edukacji, sposób, w jaki nauczyciel postrzega ucznia, może mieć znaczący wpływ na jego przyszłe osiągnięcia. Zjawisko to, znane jako efekt Pigmaliona, opisuje, jak oczekiwania nauczycieli mogą kształtować rzeczywistość edukacyjną uczniów.
Yana Tymoshuk podkreśla, że postrzeganie ucznia jako „problematycznego” często wiąże się z oczekiwaniami nauczyciela. Daria Oleinik, w wywiadzie dla projektu „Educational Craft”, wyjaśniła mechanizm efektu Pigmaliona, wskazując, że może on prowadzić do lepszych wyników w grupach uczniów postrzeganych jako obiecujący, w porównaniu do tych uważanych za mniej zmotywowanych. Badania Roberta Rosenthala i Lenore Jacobson z lat 60. XX wieku, przeprowadzone w szkole podstawowej, wykazały, że uczniowie losowo wybrani jako „rozwijający się intelektualnie” osiągnęli po roku nauki znacząco lepsze wyniki niż ich rówieśnicy, co potwierdziło siłę tych oczekiwań.
Tymoshuk wyjaśnia, że nasze oczekiwania mogą stać się samospełniającym się proroctwem. Jeśli nauczyciel zakłada, że uczeń będzie sprawiał problemy, jego zachowanie może nieświadomie utrwalać ten obraz. „Jeśli oczekuję, że mój uczeń będzie problematyczny, będę to wzmacniać w jego wynikach. Nasz mózg jest nastawiony na oszczędzanie energii, więc jeśli nauczyciel uzna ucznia za problematycznego, zrobi wszystko, aby to udowodnić” – mówi nauczycielka. Podkreśla, że podejście nauczyciela do edukacji ucznia jest kluczowe dla jego motywacji. Różne metody pracy jednego nauczyciela mogą być skuteczne dla jednego ucznia, a nieskuteczne dla innego.
Efekt Pigmaliona działa dwutorowo. Pozytywne oczekiwania mogą prowadzić do tzw. efektu Galatei, gdzie uczniowie osiągają lepsze wyniki, podczas gdy negatywne oczekiwania mogą skutkować tzw. efektem Golema, hamując postępy ucznia. Badania przeprowadzone przez Kingsley'a i Grolnicką w 1991 roku wykazały, że wysokie wymagania rodziców, połączone ze wsparciem, przekładały się na lepsze osiągnięcia dzieci w nauce. Podobnie, badania Jussima i Ecclesa z 1992 roku wskazały na wpływ stereotypów płciowych na ocenę uczniów przez nauczycieli.
Zrozumienie i świadome stosowanie zasad efektu Pigmaliona może być potężnym narzędziem w rękach nauczycieli. Poprzez tworzenie pozytywnego klimatu w klasie, stawianie ambitnych, ale osiągalnych celów oraz udzielanie konstruktywnej informacji zwrotnej, nauczyciele mogą wspierać rozwój i motywację swoich uczniów. Jak zauważają eksperci, nauczyciele, którzy doceniają zdolności swoich uczniów, tworzą klimat sukcesu, podczas gdy ci, którzy narzekają, tworzą klimat porażki. Właściwe podejście nauczyciela, oparte na wierze w potencjał ucznia, może stać się katalizatorem jego rozwoju i osiągnięć, budując w nim pewność siebie i chęć do dalszej nauki.