Vụ việc của Kilmar Abrego Garcia, một người gốc El Salvador đang sinh sống tại Maryland, Hoa Kỳ, đã làm dấy lên những quan ngại sâu sắc về thỏa thuận trục xuất gây tranh cãi giữa Hoa Kỳ và Uganda. Ông Garcia đã tự nguyện trình diện Cục Di trú và Hải quan Hoa Kỳ (ICE) vào ngày 25 tháng 8 năm 2025, giữa lúc chính quyền Trump có kế hoạch trục xuất ông đến Uganda – một quốc gia mà ông không có bất kỳ mối liên hệ nào.
Thỏa thuận này, được cho là đã ký kết nhưng các chi tiết vẫn đang được hoàn thiện, cho phép Hoa Kỳ chuyển những người bị trục xuất đến các quốc gia thứ ba. Tuy nhiên, thỏa thuận này đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các nhà phê bình ở cả Hoa Kỳ và Uganda. Luật sư của ông Garcia đã đệ đơn kiện liên bang, viện dẫn những lo ngại về vi phạm nhân quyền tại Uganda và việc thiếu một cuộc phỏng vấn đánh giá nỗi sợ hãi hợp lý. Theo các tài liệu nội bộ của chính phủ Hoa Kỳ, thỏa thuận này là một phần trong nỗ lực ngoại giao rộng lớn hơn nhằm giải quyết các vấn đề nhập cư, đặc biệt là đối với những người không thể dễ dàng bị trục xuất về nước do các mối quan hệ ngoại giao căng thẳng hoặc các lý do khác. Uganda, một đồng minh của Hoa Kỳ, đã đồng ý tiếp nhận những người bị trục xuất không có tiền án tiền sự và không phải là trẻ vị thành niên không đi cùng người giám hộ. Tuy nhiên, chính phủ Uganda ưu tiên tiếp nhận những người gốc Phi.
Các nhà phê bình tại Uganda, bao gồm các nhà lãnh đạo đối lập và các tổ chức nhân quyền, đã bày tỏ sự hoài nghi và lên án thỏa thuận này. Họ chỉ ra sự thiếu minh bạch, việc không có sự giám sát của quốc hội và lo ngại rằng thỏa thuận này có thể là một cách để Tổng thống Yoweri Museveni giảm bớt áp lực chính trị, đặc biệt là khi Uganda đang chuẩn bị cho cuộc bầu cử năm 2026. Mathias Mpuuga, cựu lãnh đạo phe đối lập tại Quốc hội Uganda, đã mô tả thỏa thuận này là "hoàn toàn vô lý" nếu không có sự giám sát của quốc hội, đặc biệt là khi Uganda đang phải vật lộn để hỗ trợ số lượng lớn người tị nạn từ các quốc gia láng giềng. Một số người cho rằng thỏa thuận này chỉ mang tính "hiệu quả kinh tế" đối với chính phủ Uganda, nhưng lợi ích cụ thể mà Uganda nhận được vẫn chưa rõ ràng. Luật sư nhân quyền Nicholas Opio ví von thỏa thuận này với nạn buôn người, đặt câu hỏi về tình trạng pháp lý của những người bị trục xuất và cho rằng Uganda đang hy sinh con người vì lợi ích chính trị.
Trường hợp của ông Abrego Garcia càng làm nổi bật những vấn đề phức tạp này. Ông Garcia, người đã sống ở Maryland từ năm 2019 với tình trạng pháp lý được bảo vệ do lo sợ bị trả thù ở quê nhà, đã bị trục xuất nhầm đến El Salvador vào tháng 3 năm 2025, bất chấp lệnh của tòa án. Sau đó, ông được đưa trở lại Hoa Kỳ vào tháng 6 năm 2025 để đối mặt với các cáo buộc buôn người, mà luật sư của ông cho rằng là vô căn cứ và mang tính trả đũa. Chính quyền Trump đã thừa nhận sai sót hành chính trong vụ trục xuất ban đầu, nhưng lại tìm cách trục xuất ông đến Uganda, một quốc gia mà ông không có bất kỳ mối liên hệ văn hóa hay lịch sử nào. Việc này làm dấy lên câu hỏi về quy trình tố tụng công bằng và liệu việc trục xuất đến một quốc gia thứ ba có phải là một biện pháp trừng phạt hay không. Các tổ chức nhân quyền quốc tế cũng bày tỏ quan ngại về sự an toàn và quyền được xét xử công bằng của những người bị trục xuất. Báo cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã ghi nhận những diễn biến tiêu cực về tình hình nhân quyền tại Uganda, bao gồm các vụ giết người trái pháp luật, bắt giữ tùy tiện và mất tích. Trong khi Uganda có lịch sử tiếp nhận người tị nạn và người di cư, các nhà phê bình lo ngại rằng việc trục xuất những người không có mối liên hệ với Uganda có thể dẫn đến những rủi ro không lường trước được cho họ, đặc biệt là trong bối cảnh Uganda đã áp dụng luật chống đồng tính khắc nghiệt vào năm 2023 và các quan chức nước này đã bị Hoa Kỳ áp đặt lệnh trừng phạt.
Vụ việc của Kilmar Abrego Garcia không chỉ là một câu chuyện cá nhân mà còn là biểu tượng cho những thách thức và tranh cãi xung quanh chính sách nhập cư cứng rắn của Hoa Kỳ và các thỏa thuận quốc tế liên quan. Nó đặt ra câu hỏi về trách nhiệm giải trình, tính minh bạch và sự bảo vệ nhân quyền trong bối cảnh các quốc gia tìm cách giải quyết các vấn đề di cư phức tạp.