Bí ẩn bao quanh sự biến mất của một đội quân Ba Tư hùng mạnh gồm khoảng 50.000 binh sĩ tại sa mạc Ai Cập vào khoảng năm 525 TCN vẫn tiếp tục thu hút sự quan tâm của các nhà sử học và khảo cổ học vào năm 2025. Mặc dù nhiều cuộc tìm kiếm đã được thực hiện, nhưng bằng chứng thuyết phục để giải thích số phận của những người lính này vẫn chưa xuất hiện, khiến câu chuyện trở thành một trong những bí ẩn lịch sử dai dẳng nhất.
Theo nhà sử học Hy Lạp cổ đại Herodotus, đội quân này đã được Vua Cambyses II của Ba Tư cử đi với nhiệm vụ tấn công Ốc đảo Siwa và đền thờ Amun. Herodotus mô tả rằng khi đội quân đang trên đường hành quân qua sa mạc, một cơn bão cát dữ dội đã ập đến, bao phủ toàn bộ binh lính và khiến họ biến mất hoàn toàn. Tuy nhiên, nhiều nhà Ai Cập học hiện đại bày tỏ sự hoài nghi về giả thuyết này, cho rằng bão cát, dù có thể dữ dội, nhưng khó có thể xóa sổ hoàn toàn một đội quân lớn đến vậy mà không để lại dấu vết nào.
Một giả thuyết thay thế được đưa ra bởi nhà Ai Cập học Olaf E. Kaper, người cho rằng đội quân này không bị hủy diệt bởi thiên nhiên mà thay vào đó đã bị phục kích và đánh bại bởi một pharaoh Ai Cập nổi dậy, Petubastis III. Kaper suy đoán rằng câu chuyện về cơn bão cát có thể là một sự bịa đặt có chủ đích của Darius Đại đế, người kế vị Cambyses II, nhằm xóa bỏ Petubastis và cuộc nổi dậy của ông khỏi các ghi chép lịch sử. Giả thuyết này chuyển trọng tâm từ thảm họa tự nhiên sang xung đột quân sự như nguyên nhân chính dẫn đến sự biến mất của đội quân.
Nhiều nỗ lực đã được thực hiện để làm sáng tỏ bí ẩn này. Vào năm 1933, sĩ quan người Anh Orde Wingate đã tiến hành một cuộc tìm kiếm không thành công. Một đoàn thám hiểm do Đại học Harvard tài trợ cũng đã dành sáu tháng vào năm 1983 để khảo sát khu vực biên giới Ai Cập-Libya mà không tìm thấy bằng chứng đáng kể nào. Gần đây hơn, vào khoảng năm 2000, các hoạt động thăm dò dầu khí ở Sa mạc phía Tây Ai Cập đã báo cáo phát hiện các cổ vật, mảnh vải và kim loại có thể liên quan đến đội quân mất tích, nhưng những phát hiện này chưa bao giờ được theo đuổi đầy đủ.
Mặc dù các lý thuyết và cuộc tìm kiếm đã diễn ra trong nhiều thập kỷ, sự biến mất của đội quân Ba Tư cổ đại này vẫn còn là một câu đố lịch sử chưa có lời giải đáp. Các bằng chứng còn sót lại, dù hấp dẫn, nhưng vẫn chưa đủ để đưa ra kết luận cuối cùng, tiếp tục mời gọi các nhà nghiên cứu khám phá và phân tích phê phán các tài liệu và hiện vật hiện có.