Uluslararası Adalet Divanı (UAD), 23 Temmuz 2025 tarihinde yayımladığı tarihi bir tavsiye kararıyla, tüm ülkelerin iklim değişikliğiyle mücadele etmekle yasal olarak yükümlü olduğunu vurguladı. Mahkemenin bu kararı, mevcut uluslararası hukukun ve insan hakları sözleşmelerinin, devletleri sera gazı emisyonlarını azaltmaya ve gelecek nesilleri iklim zararlarından korumaya zorunlu kıldığını teyit etti. Temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevrenin temel bir insan hakkı olduğu da güçlü bir şekilde belirtildi.
Vanuatu'nun öncülük ettiği ve 130'dan fazla ülkenin desteklediği bu süreç sonucunda ortaya çıkan görüş, devletlerin sera gazı emisyonlarını önlemek ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı harekete geçmek için "azami özen" göstermesi gerektiğini ifade ediyor. Bu, fosil yakıt üretimi, tüketimi, arama lisanslarının verilmesi veya sübvansiyonlar gibi faaliyetlerin de bu yükümlülükler kapsamında değerlendirilebileceği anlamına geliyor. Mahkeme, Paris Anlaşması'ndaki 1.5°C'lik küresel ısınma sınırlandırma hedefinin de bağlayıcı bir yükümlülük olduğunu teyit etti.
UAD'nin kararı, devletlerin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda uluslararası hukuka aykırı bir eylemde bulunmuş sayılacağı ve bunun tazminat taleplerine yol açabileceği yönündeki tespitiyle dikkat çekiyor. Bu durum, özellikle deniz seviyesinin yükselmesi gibi nedenlerle varoluşsal tehdit altında olan küçük ada devletleri için büyük önem taşıyor. Kararın en dikkat çekici yönlerinden biri de, devletlerin kendi yetki alanlarındaki faaliyetlerin, diğer devletlere veya ulusal yetki dışındaki alanlara zarar vermemesi için azami özen göstermesi gerektiğidir.
Bu tavsiye niteliğindeki görüş, doğrudan bağlayıcı olmasa da uluslararası hukuk ve diplomasi alanında büyük bir ağırlık taşıyor. Inter-American İnsan Hakları Mahkemesi'nin de daha önce çevresel koruma ve iklim değişikliği konusunda benzer tavsiye kararları almış olması, bu alandaki hukuki gelişmelerin hızlandığını gösteriyor. Bu karar, devletleri daha iddialı iklim politikaları izlemeye teşvik ederken, aynı zamanda şirketlerin de iklim kriziyle mücadelede daha fazla sorumluluk alması gerektiği mesajını veriyor.